Aktualności

 Duchowy przywódca narodu – część pierwsza

  „Takiego prymasa Bóg daje raz na tysiąc lat” – powiedział o kard. Stefanie Wyszyńskim św. Jan Paweł II, wyrażając tym zdaniem powszechne przekonanie wiernych o jego świętości.  Stefan Wyszyński urodził się 3 sierpnia 1901 r. we wsi Zuzela na Mazowszu, w wielodzietnej rodzinie. Kiedy miał 9 lat zmarła jego matka. To bolesne wydarzenie wycisnęło piętno na dalszym życiu chłopca. Już wcześniej wychowywany w duchu religijnym, po stracie matki jeszcze bardziej pogłębił więź z Bogiem i Maryją. Decyzję o rozpoczęciu drogi kapłańskiej Stefan podjął w młodym wieku. Po ukończeniu seminarium duchownego we Włocławku i przyjęciu święceń, kontynuował studia na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Po obronie doktoratu z prawa kanonicznego i rocznej podróży po krajach Europy oddał się pracy duszpasterskiej we Włocławku, a także głosił wykłady z nauki społecznej Kościoła dla kleryków, inteligencji i robotników. W 1937 r. kard. August Hlond (ówczesny prymas Polski) zaprosił ks. Wyszyńskiego do współpracy w prymasowskiej radzie społecznej.

  Tymczasem wybuch II wojny światowej sprawił, że ks. Wyszyński opuścił Włocławek i w ukryciu sprawował posługę duchową, głównie w Laskach, (ośrodku dla osób ociemniałych) będącym jednocześnie zapleczem formacyjnym dla katolickiej inteligencji. Tam też kapłan wstąpił do Armii Krajowej i jako kapelan tej formacji służył powstańcom warszawskim w 1944 r. Dwa lata później został nominowany na biskupa lubelskiego. Energicznie zabrał się do odnowy struktur kościelnych w diecezji oraz do rozwoju duszpasterstwa. W 1948 r. rozpoczął się nowy etap w życiu bpa Wyszyńskiego. Na prośbę kard. Augusta Hlonda prymasa Polski zostaje mianowany jego następcą przez papieża Piusa XII. Prymasostwo abpa Wyszyńskiego (od 1953 r. kardynała przypadło na bardzo trudne dla Ojczyzny czasy komunizmu. Programowa ateizacja społeczeństwa od 1947 r. zakładała zawłaszczanie mienia kościelnego, wyrugowanie wiary z życia publicznego, likwidację stowarzyszeń katolickich i lekcji religii w szkole, niezgodę na budowę nowych świątyń, wpływ komunistów na obsadzanie stanowisk kościelnych, wprowadzenie cenzury i ograniczenie wydawania prasy oraz książek katolickich. Ta antykościelna linia państwa polskiego w różnym stopniu realizowana była aż do upadku komunizmu w 1989 r., który nastąpił osiem lat po śmierci Prymasa. W pierwszych latach urzędowania abp Stefan Wyszyński skupił się na

doprowadzeniu do powstania kościelno – państwowej komisji mieszanej oraz do podpisania w 1950 r. tzw. Porozumienia, które regulowało prawnie stosunek Kościoła i państwa. Jak szybko się okazało, członkowie PZPR nie tylko łamali Porozumienie, ale trzy lata później ogłosili dekret mający na celu podporządkowanie Kościoła władzy komunistycznej. W odpowiedzi episkopat z Prymasem na czele wystosował do premiera Bolesława Bieruta memoriał sprzeciwiający się postanowieniom kierownictwa partii i kończący się znamiennymi słowami: „Rzeczy Bożych na ołtarzu cesarza składać nam nie wolno. Non possumus! (Nie możemy!).

  Taka postawa biskupów nie mogła się podobać budowniczym totalitarne-go, ateistycznego państwa. Nastąpiła eskalacja antykościelnej polityki rządu, której szczytem było aresztowanie Prymasa. 25 września 1953 r. funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa pod osłoną nocy wtargnęli do siedziby Prymasa z nakazem natychmiastowego opuszczenia przez niego Warszawy i zakazem wykonywania dotychczasowej funkcji. Rozpoczął się trzyletni okres uwięzienia Kardynała najpierw w Rychwałdzie Królewskim, a potem w Stoczku Warmińskim, Prudniku i Komańczy Pierwsze dwa lata Prymas spędził wewnątrz otoczonych drutem kolczastym murów (w Stoczku dodatkowo mocno niedogrzanych), jedynie z małym ogrodem i [pod stałą kontrolą 90 oficerów i żołnierzy służb państwowych. Za towarzyszy niedoli miał siostrę zakonną i księdza, którzy – jak wykazały po latach dokumenty Instytutu Pamięci Narodowej i czego prawdopodobnie domyślał się sam Prymas – byli agendami rządu. W czasie osadzenia kard. Wyszyński podupadł na zdrowiu fizycznym, a dodatkowo był stale narażony na cierpienie psychiczne wynikające z regularnego upokarzania go przez komunistów. Człowiek piastujący najwyższy urząd w polskim Kościele nigdy nie otrzymał wyroku skazującego go na uwięzienie, nie miał procesu sądowego ani prawa do obrony. „Zadano mi śmierć cywilną” – powtarzał hierarcha. Jego ojcu odmówiono możliwości odwiedzania syna, a listy od Prymasa czytane były rodzinie (i to w formie ocenzurowanej) przez funkcjonariuszy UB, bez możliwości zobaczenia czy zachowania korespondencji. Te i inne sposoby ciemiężenia kardynała bolały go wewnętrznie tym bardzie, że nie traktował ich tylko jako zniewagi wyrządzonej jemu prywatnie, ale całemu Kościołowi w Polsce. Nie ma jednak wątpliwości co do tego, że Prymas przeszedł trzyletnią próbę zwycięsko. Nie tylko się nie ugiął (zwłaszcza, że za różne ustępstwa proponowano mu lepsze warunki osadzenia

czy uwolnienie), ale mężnie znosił przeciwności i przebaczył swoim oprawcom. Cały czas ufał Bożej Opatrzności oraz Matce Bożej. Codziennie przystępował do Komunii Świętej. W nieuleganiu przygnębiającym myślom z pewnością pomógł Prymasowi plan dnia, który sobie narzucił i z żelazną dyscypliną go przestrzegał. Dzień rozpoczynał o piątej rano dwugodzinną modlitwą i Mszą św. Po śniadaniu, spacerze, modlitwie brewiarzowej i różańcowej oddawał się pracy: (pisał artykuły i książki, czasem porządkował ogród czy odśnieżał w nim ścieżki) aż do obiadu. W czasie posiłków i spacerów wraz z księdzem współwięźniem rozmawiał po łacinie, włosku lub rosyjsku oraz dyskutował na tematy z historii i nauki Kościoła. Popołudnie rozpoczęte spacerem i odmawianiem różańca Prymas poświęcał na pracę. Po kolacji, nabożeństwie różańcowym i modlitwach wieczornych był czas na lekturę osobistą, zakończoną o godz. 22 udaniem się na spoczynek.  Prymas został uwolniony 28 października 1956 r. po zmianie kierownictwa władzy ludowej w Warszawie. Trzyletnie osadzenie kard. Wyszyńskiego nie odniosło zamierzonego przez komunistów skutku. Natomiast zaowocowało wzrostem autorytetu hierarchy w oczach społeczeństwa oraz wielkimi łaskami dla Kościoła w Polsce.

  Po uwolnieniu Prymas wrócił do publicznego sprawowania sakramentów oraz do pracy apostolskiej. Związana była ona z przypadającymi w tamtym czasie dwoma jubileuszami:300 – lecia wybrania Maryi na Królową Polski  przez Króla Jana Kazimierza (1956 r.) oraz 1000 – lecia chrztu Polski przyjętego przez pierwszego władcę Mieszka I (1966r.)  Mostem między tymi uroczystościami była tzw. Wielka Nowenna. Była to akcja zakrojona na ogromną skalę. Trwała dziewięć lat i obejmowała wszystkie parafie. Czerpała z napisanych przez Prymasa i złożonych przez około milion wiernych 26 sierpnia 1956 r.  w Częstochowie Jasnogórskich Ślubów Narodu Polskiego (Kardynał złożył je tego dnia w Komańczy). Śluby wyrażały zobowiązanie do trwania przy Bogu i Kościele, a także do podjęcia trudu zwalczania wad narodowych takich jak pijaństwo, marnotrawstwo czy lenistwo.

Wielkiej Nowennie towarzyszyła peregrynacja obrazu Matki Bożej Częstochowskiej po całej Polsce. Poświęcona przez papieża Piusa XII kopia Jasnogórskiego wizerunku przemierzała szlak od parafii do parafii witana przez rzesze wiernych. Nawet „aresztowanie obrazu” przez Milicję Obywatelską nie przerwało nawiedzenia Maryi – po Polsce peregrynowała pusta rama, pobudzając ludzi do jeszcze większego zaangażowania  religijnego.

  Uroczystości milenijne z 1966 r. (centralne na Jasnej Górze i lokalne w diecezjach), w których mimo szykan ze strony władzy ludowej brały udział setki tysięcy wiernych, były wielkim sukcesem Prymasa. W ciemnej nocy komunizmu, udało mu się nie tylko zachować wiarę Polaków, ale także umocnić ją i pogłębić. Zaczęto nazywać wtedy kard. Wyszyńskiego Prymasem Tysiąclecia, nawiązując zarówno do daty jego posługi z przełomu tysiąclecia wiary w Polsce, jak i do jego osobistej wielkości.

   W latach 1962 – 1965 odbywał się Sobór Watykański II zwołany przez papieża Jana XXIII. Kardynał Wyszyński wraz z innymi biskupami z Polski brał udział we wszystkich sesjach Soboru. Zasługą episkopatów Polski, Belgii i Brazylii było ogłoszenie przez papieża Pawła VI 21 listopada 1964 r. Maryi Matką Kościoła. Polscy biskupi złożyli prośbę o nadanie takiego tytułu Matce Bożej, przedstawiając argumenty biblijne, dogmatyczne i duszpasterskie. Musieli mierzyć się przy tym z perfidną grą komunistów, którzy poprzez swoich agentów rozprowadzali w Rzymie oszczercze ulotki przedstawiające w fałszywym świetle Prymasa i jego maryjną religijność.

  Komuniści wykorzystali także  do swojej propagandy napisany pod koniec Soboru List biskupów polskich do biskupów niemieckich, w którym w kontekście trudnej historii narodów (zwłaszcza II wojny światowej) padły słowa: „Przebaczamy i prosimy o przebaczenie”.     List będący w swoim założeniu gestem pojednania polsko – niemieckiego przed uroczystościami Milenium, został wykorzystany w kraju do podgrzania antyniemieckich nastrojów oraz do osłabienia autorytetu biskupów.

  Liczna obecność katolików na obchodach tysiąclecia chrztu Polski pokazała jednak, że komunistom nie udało się poróżnić wiernych z hierarchią Kościoła. Podobnie nie powiodło się skłócenie ze sobą dwóch kardynałów: Wyszyńskiego i Wojtyły.

Latem 1958 r. Prymas wezwał do swojej siedziby ks. Karola Wojtyłę, by powiadomić go o papieskiej nominacji na biskupa krakowskiego. Kiedy kapłan z Wadowic, zaskoczony desygnacją, wyraził obawy, czy podoła obowiązkom biskupim mając zaledwie 38 lat, usłyszał od warszawskiego dostojnika: „To jest taka słabość, z której się szybko leczymy. Proszę się nie sprzeciwiać woli Ojca Świętego”.

  Później więź Prymasa z przyszłym papieżem rozwijała się przy okazji regularnych spotkań episkopatu Polski. Prymas, któremu zawsze zależało na jedności biskupów zarządził, by w uroczystościach diecezjalnych  1000 - – lecia chrztu brali udział wszyscy hierarchowie, nie tylko z danej diecezji.

  Od 1967 r., kiedy to abp Karol Wojtyła został kardynałem współpraca dwóch wielkich Polaków się pogłębiła. Komuniści na różne sposoby próbowali zasiać niezgodę między nimi, jednak  żaden z nich nie dał się sprowokować. Kiedy kard. Wyszyńskiemu władze odmówiły zgody na wyjazd na synod biskupów do Rzymu w 1967 r. kard. Wojtyła w geście solidarności z nim nie pojechał na obrady do Watykanu. Również w innych sytuacjach metropolita krakowski był lojalny wobec Prymasa. Dodatkowo każdego lata przyjeżdżał na kilka dni odwiedzić starszego o 19 lat hierarchę w miejscu jego odpoczynku, by świętować z nim jego urodziny i imieniny.

  Wybór kard. Karola Wojtyły na papieża ukazał całemu światu, jak wielkim szacunkiem Ojciec Święty darzył Prymasa Polski. Do historii przeszła scena z inauguracji pontyfikatu 22 października 1978 r.,  w której Jan Paweł II, odbierając od kard. Wyszyńskiego homagium, sam ukląkł i ucałował dłonie wielkiego Prymasa. Nie dziwiły też słowa osobistego wyznania papieża skierowane następnego dnia do Prymasa: „Nie byłoby na Stolicy Piotrowej tego papieża Polaka, gdyby nie było Twojej wiary, nie cofającej się przed więzieniem i cierpieniem, Twojej heroicznej nadziei, Twego zawierzenia bez reszty Matce Kościoła, gdyby nie było Jasnej Góry i tego okresu dziejów Kościoła w Ojczyźnie naszej, które związane są z Twoim biskupim i prymasowskim posługiwaniem”.

  Kardynał Wyszyński witał w 1979 r. św. Jana Pawła II w czasie jego pierwszej pielgrzymki do Ojczyzny, a przez kolejne dwa lata wielokrotnie odwiedzał Ojca Świętego w Watykanie.

  Szczególnego zbliżenia z papieżem hierarcha doświadczył w godzinie swojej śmierci. Kiedy bowiem w wieku 80 lat Prymas umierał Ojciec Święty walczył o życie po zamachu przeprowadzonym 13 maja 1981 r. Kardynał Wyszyński, dowiedziawszy się o wydarzeniach na placu św. Piotra w Rzymie, poprosił by Polacy swoje modlitwy i cierpienia ofiarowywali już nie w jego intencji, ale Ojca Świętego. Obaj wielcy Polacy zdołali jeszcze połączyć się na chwilę telefonicznie na trzy dni przed odejściem Prymasa, by przekazać sobie słowa umocnienia i wzajemnej wdzięczności. Prymas poprosił o papieskie błogosławieństwo.

  Kardynał Wyszyński zmarł 28 maja 1981 r., w święto Wniebowstąpienia Pańskiego. W uroczystej Mszy św. pogrzebowej, podczas której odczytano homilię św. Jana Pawła II, brało udział pół miliona Polaków.

​

 Źródło: Ewa K. Czaczkowska,

 Kardynał Wyszyński. Biografia,

                              Kraków 2013.

​

​